پرتو نقره ای

این روزها یکی از بحث‌های داغ و تنوری، مقایسه فناوری Flash با نورسیده‌ای به نام Silverlight است. یکی دو هفته پیش دیدم که مجادله داغی میان طرفداران سیلورلایت و طرفداران فلش در چند سایت اینترنتی، از جمله ZDNet به راه افتاده است.

باز هم مایکروسافت یک محصول جنجالی روانه بازار کرده و باز هم تقلید از یک محصول موفق، این‌بار فلش. این اولین باری نیست که مایکروسافت صبر می‌کند تا وقتی موفقیت یک محصول یا فناوری ثابت شد، شبیه آن را بهتر از خود آن بسازد.

برخی از منتقدان مایکروسافت، به همین دلیل همیشه این شرکت را ملامت می‌کنند که از خود خلاقیتی ندارد و فقط بلد است از روی طرح‌های خلاقانه دیگران کپی کند. البته این انتقاد همیشه هم قابل قبول نیست چنان‌که بارها مشاهده شده دیگران نیز از روی ویژگی‌های خوب محصولات موفق مایکروسافت کپی کرده‌اند و نمونه بارز آن را می‌توان در رابط کاربری و گرافیکی نسخه دسکتاپ لینوکس مشاهده کرد.

باری، چنین به نظر می‌رسد که مایکروسافت می‌کوشد با ارایه سیلورلایت، یکه تاز این عرصه را کنار بزند. هر چند سیلورلایت هنوز در ابتدای راه است و نواقص زیادی دارد، اما تحلیلگران بازار نرم‌افزار با تکیه بر این واقعیت که وقتی مایکروسافت تصمیم می‌گیرد وارد عرصه‌ای شود، نباید قدرت بازاریابی و توانمندی تیم برنامه‌نویسان‌ آن را دست کم گرفت، از همین حالا چنین فرض کرده‌اند که سیلورلایت برای فلش یک رقیب است، حال آن‌که اگر همین محصول با همین مشخصات نسخه 1 را یک شرکت معمولی به بازار معرفی کرده بود، چنین دیدگاهی وجود نداشت.

در رابطه با مقایسه این دو محصول مقالات و مطالب تحلیلی مفصلی در اینترنت نوشته شده است که به راحتی می‌توانید از طریق جست‌وجو در گوگل آن‌ها را بیابید. من در این مجال کوتاه تنها برخی از نکاتی را که مهم به نظرم می‌رسند، مرور می‌کنم. ابتدا بد نیست به خاطر بیاوریم که فلش در حقیقت ادامه ‌دهنده همان مسیری است که جاوا اپلت‌ها در چند سال نخست تولد وب پیمودند.

این جاوا اپلت‌ها بودند که برای نخستین بار انیمیشن و گرافیک زیبا را به وب هدیه کردند و نه فلش. اما پس از مدتی مسیر اصلی جاوا به سوی دیگری رفت و جاوا اپلت‌ها از سکه افتادند. تقریباً همان زمان بود که فلش متولد شد و انصافاً تا به امروز بهترین و عالی‌ترین فناوری برای نمایش گرافیک برداری، تعاملی و انیمیشن در وب بوده است.

موتور فلش که خود مبتنی بر مدل نرم‌افزاری جاوا اپلت‌ها است، در حقیقت یک plug-in برای مرورگرهای وب است و سیلورلایت نیز چنین است. اما سیلورلایت به‌جای مدل باینری و کامپایل شده فلش، از فناوری XAML که خود مبتنی بر فناوری باز XML است، بنا شده است.

هرچند، فایل‌های سیلورلایت برای نمایش در محیط وب نیاز به حضور plug-in مربوطه دارند. این نرم‌افزار الحاقی در اصل یک فایل قابل نصب چهار مگابایتی است ولی هنوز ده‌ها میلیون نفر از کاربران وب، این فایل کوچک را روی دستگاه خود نصب نکرده‌اند و این خود مشکل کوچکی نیست، گرچه با گذشت زمان ممکن است حل شود.

مزیت اصلی سیلورلایت این است که زیربنای آن از نظر برنامه‌نویسی بسیار قوی است، ضمن آن‌که برنامه‌نویس نیاز به آموختن زبان جدیدی ندارد و همان زبان‌های دات‌نتی کافی است و این خصوصیت سیلورلایت به محدودیت‌های زبان اسکریپ‌نویسی ActionScript می‌چربد. در عین حال سیلورلایت برای نمایش ویدیو از امکان پشتیبانی از فرمت Windows Media بهره‌مند است و به همین دلیل کیفیت و اندازه کلیپ‌های ویدیویی فلش، دست کم تا به امروز، به پای سیلورلایت نمی‌رسد.

اما سیلورلایت از نظر ترسیمی و پشتیبانی از فرمت‌های مختلف گرافیکی، دست کم در نسخه اول آن، ضعیف بود. ضمن این ‌که برای تولید فایل‌های سیلورلایت باید از ابزارهایی استفاده کنید که فقط روی سیستم‌عامل ویندوز قابل نصب و استفاده‌اند و این مسئله، فایده قابل نمایش بودن فایل‌های سیلورلایت روی بعضی از سیستم‌عامل‌های دیگر مثل مکینتاش را زایل می‌کند.

ممکن است این سؤال پیش بیاید که نورسیده‌ای به نام سیلورلایت با نواقص و معایب فعلی چگونه ممکن است رقیب مهم و قدرتمندی مثل فلش را به این راحتی کنار بزند؟ اما پیشینه رقابت‌های مایکروسافت با محصولات بازار نشان می‌دهد که حتی هنگامی که محصول بسیار عالی و قدرتمندی در بازار موجود است، مایکروسافت ممکن است با ترکیبی از تلاش فنی پی‌گیرانه و بازاریابی گسترده، بر رقیب غلبه کند یا دست کم در حد و اندازه او ظاهر شود. عقب‌نشینی تدریجی و ناباورانه Real Media از Windows Media، قدرت گرفتن Xbox در برابر Play Station و موفقیت‌های گسترده NET Framework. در بازاری که سال‌ها است فناوری جاوا یکه‌تاز آن بوده است، نمونه‌هایی از این دست هستند.

بنابراین ترکیبی از بیم و امید حول و حوش فناوری سیلورلایت وجود دارد. آیا مایکروسافت موفق خواهد شد ده‌ها میلیون‌ کاربر فلش را متقاعد به نصب و استفاده از سیلورلایت کند؟ این تا حدودی به میزان جذابیت و خلاقیت سایت‌هایی بستگی دارد که از سیلورلایت استفاده خواهند کرد و کاربر را وادار می‌کنند برای از دست ندادن محتوای این سایت‌ها، سیلورلایت را یک‌بار برای همیشه روی سیستم‌عامل خود نصب کند.

در این وبلاگ سعی خواهم کرد از زوایای مختلف به معرفی این فناوری، منابع و ابزارهای مورد نیاز برای شروع یادگیری آن و ... بپردازم.